Regelmatig krijg ik cliënten die al een tijd met allerlei klachten rondlopen en zich afvragen of ze wellicht hyperventileren. Dit zijn de mensen die in ieder geval helder hebben dat hun ademhaling verstoord is en dat dit waarschijnlijk een rol speelt bij hun klachten. Een enkele keer komen mensen met spanningsklachten en is de link met een verstoorde ademhaling (nog) niét gelegd.
Het is belangrijk om te beseffen dat bij langdurige spanning de ademhaling vrijwel altijd verstoord raakt. Echter, lang niet iedereen met ademklachten heeft chronische hyperventilatie. De ademhaling kan op velerlei manieren verstoord raken. Daarom spreken we bij ademklachten liever over ‘disfunctioneel ademen’. Bijna uitsluitend door de mond ademen, een continue borstademhaling of een onverklaarbaar gevoel van ademmoeite zijn andere vormen van disfunctioneel ademen.
Moe wakker worden, niet lekker door kunnen ademen, gespannenheid of een opgeblazen gevoel in de buik: het zijn voorbeelden van klachten waarbij de link met een disfunctionele adem helaas vaak niet gelegd wordt. Zo kan je jarenlang rondlopen met vage klachten en je leef- of eetpatroon aanpassen, maar niet echt van die klachten afkomen. Frustrerend.
Laten we eens inzoomen op (chronische) hyperventilatie. Wat is dat nu precies?
Wat is hyperventilatie?
Hyperventilatie betekent letterlijk ‘te veel ademen’. Om te begrijpen wat er dan precies gebeurt, neem ik je even mee in een wat technisch stuk over ademen. We ademen primair om ons lichaam te voorzien van energie en om afvalstoffen uit te scheiden. Zuurstof (O2) wordt uit de lucht via de longen afgegeven aan het bloed, en via het hart getransporteerd naar onze organen en weefsels. Hier helpt het bij de verbranding van eiwitten, vetten en koolhydraten en zo voorziet het hiermee ons lichaam van energie. Bij dit verbrandingsproces komt onder andere koolzuur (CO2) vrij als afvalproduct. Dit scheidt je voor een groot deel weer uit via de uitademing.
Als je hyperventileert, neemt het teugvolume toe. Oftewel, je ademt méér lucht in dan nodig. Dit betekent echter niet dat je organen en weefsels meer zuurstof krijgen. De effectiviteit van je ademhaling wordt namelijk vooral bepaald door de hoeveelheid CO2 in je bloed: Om zuurstof af te kunnen geven aan je organen en weefsels, is er een bepaalde hoeveelheid CO2 nodig. Tijdens de inademing wordt er CO2 onttrokken aan je bloed. De uitademing reguleert dit koolzuurgehalte: Als je rustig uitademt, wordt de benodigde hoeveelheid CO2 weer teruggeven aan je bloed. Adem je te diep in en/of te snel in en uit, dan verliest je lichaam dus telkens veel koolzuurgas. Met uiteindelijk een zuurstoftekort in je weefsels. Een tekort ja, terwijl je lijf zo zijn best doet om voldoende zuurstof binnen te krijgen 🙄
Hoe kom ik aan die klachten?
Juist dat tekort aan koolzuurgas veroorzaakt de klachten die bij hyperventilatie horen. Ons lichaam reageert namelijk op de koolzuurgasafname met allerlei mechanismen. De doorgang van de kleine bloedvaten verkleint, wat je bijvoorbeeld merkt aan koude handen en voeten. Ook kan je hoofdpijn krijgen of duizelig worden. Vermoeidheid en een verminderde concentratie komen ook vaak voor. Koolzuurgas is dus belangrijk is voor onze gezondheid op verschillende niveaus!
Ik noemde al even de term ‘chronische hyperventilatie’: een vorm van hyperventilatie waarbij er dus een langdurige verstoring van O2-CO2 is. Normaal gesproken wordt deze balans volledig automatisch gehandhaafd vanuit ons autonome zenuwstelsel. Wat leidt er nu toe dat hier dan toch een langdurige verstoring in kan ontstaan? Dat heeft er mee te maken dat onze ademhaling weliswaar automatisch geregeld wordt, maar wel heel gemakkelijk beïnvloedbaar is. Zowel door gedachten en emoties, als door lichamelijke veranderingen zoals houding of spanning in het lijf. Andere aspecten van onze ademhaling, zoals de adembeweging en onze ademperceptie, reageren hier ook op. Klachten als gevolg van een disbalans in O2 en CO2 geven op hun beurt weer een signaal aan het brein dat er gevaar is en dat je lijf in actie moet komen, met bijvoorbeeld als gevolg dat je ademhaling versnelt. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.
Als je hier eenmaal in zit, is het niet zo gemakkelijk er weer uit te komen. Klachten kunnen zo divers zijn, dat het vaak een hele tijd duurt voordat een mogelijke relatie met een gespannen ademhaling gelegd is. Ook zijn klachten die passen bij een disfunctionele adem vaak wisselend in de tijd. Bijvoorbeeld: je merkt dat je vooral last hebt bij het wakker worden, en dat het eind van de dag eigenlijk best goed gaat. Of: na een aantal goede dagen, heb je opeens een dag waarop je je belabberd voelt. Er lijkt vaak geen peil op te trekken.
Kortom, de term hyperventilatie dekt lang niet altijd volledig de lading en de samenhang tussen CO2-waarden in het bloed en subjectieve ademklachten blijkt gering (o.a. Courtney, 2009. The functions of breathing and its dysfunctions and their relationship to breathing therapy).
Hoe kom ik er vanaf?
Het leren afstemmen van de hoeveelheid lucht op wat we nodig hebben, is daarom zeker niet per definitie de oplossing. Oefeningen waarbij je bijvoorbeeld je ademhaling telt geven soms kortdurend ontspanning, maar het lijf zal daarna weer in het patroon van disfunctioneel ademen overgaan. Wat helpt dan wel? Eigenlijk wil je het lijf weer laten ervaren hoe het weer gemakkelijk kan ademen. Vanzelf, zonder overbodige moeite. De basis hiervoor ligt in het ontspannen van het lichaam en hierin te ontdekken hoe je ademhaling mee kan gaan. Geen ingewikkelde ademoefeningen, maar eerst je lijf en ademhaling tot rust brengen. Eigenlijk resetmomenten voor je hele systeem, zodat het weer leert hoe het voelt als de ademhaling vanzelf gaat. Vanuit hier kan je verder op onderzoek: Wanneer en hoe loopt de spanning in jouw lijf op? En wat is de rol van spanning bij jouw klachten? Wat doet een tijd in een echt ontspannen toestand zijn, met jou? Zo nodig kan je vanuit hier leren hoe jij je ademhaling nog wat meer kunt sturen.
Dit alles maakt adem- en ontspanningstherapie altijd weer tot een boeiend en waardevol proces!
Reactie plaatsen
Reacties